نگهداری از ساز
بیگمان نگهداری از ساز بسیار مهم است. گرما، سرما و رطوبت سه عامل مهم در به وجود آوردن تغییرات فیزیکی در ساز هستند. تاب برداشتن دسته یا اُفت صفحه و پوست، خوب نخواندن ساز و… از این دستهاند. نوازنده میباید ساز را از این گونه تغییرات آب و هوایی دور نگهدارد. پس از آنکه نواختن و تمرین خود را به پایان رساندید ساز را در کاور یا جلد آن بگذارید.
رطوبت، ساز را گیج میکند و ساز خوب نمیخواند. سیم را اکسید میکند، کاسهی چوبی حجم یافته و چسب و رنگ ساز نیز خراب میشود.
گرما نیز چسب ساز را خراب کرده مفاصل ساز از هم میگسلد، سیمها را منبسط کرده و دیگر فنری نخواهند بود.
استفاده بیش از توان ساز نیز عامل دیگری در خوب نخواندن ساز است مانند کوکهای بیش از توان ساز که بیشتر نوازندگان تازهکار برای آزمودن و نواختن آهنگهای گوناگون از آن بهره میبرند.
سیمهای اکسید شده، پردههای کهنه و پوسیده و یا پوستی که بسیار کهنه شده نیز اُفت ساز را در پی دارد و نوازنده میباید بههنگام آنها را با سیم و پردهی نو و همچنین با پوست خوب جایگزین کند.
نوازندهای که از دانش سازسازی بهرهای ندارد بهتر است ساز خود را دستکاری نکند.
پیش از نوازندگی با ساز نوازنده میباید دستهای خود را با آب و صابون بشوید تا رطوبت و آلودگی دست بر روی ساز ننشیند.
در کاور ساز خود رطوبتگیر یا سیلیکا ژل بگذارید.
ساز را دور از دسترس کودکان بگذارید.
از بکار بردن مواد شیمیایی برا پاک کردن ساز پرهیز کنید.
اگر ساز شما مانند تار و سه تار دارای خرک است آن را جابجا و دستکاری نکنید.
پیشنهاد میشود هنگام خرید ساز آدرس سازنده و یا تعمیرکاری وارد را از فروشنده دریافت کنید تا به هنگام از آن بهره ببرید و همگام با نوازندگی دانش سازشناسی خود را افزایش دهید.
اگر میخواهید ساز را از گرد و خاک پاک کنید میباید با پارچهای نخی که اندک نمی دارد آن را پاک کنید و سپس با پارچهای نخی خشک دوبار نم آن را بگیرید.
در سازهای پوستی مانند تنبک یا دف گهگاه میباید با پارافین پوست آن را چرب کنید. این کار را از آموزگار خود فرا گیرید.
بهتر است سازهایی همانند تار و سهتار خود را به دیوار آویزان نکنید و بر روی دسته نخوابانید. این کار به رگلاژ دسته آسیب میرساند.پس از انجام تمرین آن را بر روی پایه بگذارید. بر روی پایه روی دسته فشاری وارد نمیشود و فشار به گرانیگاه ساز وارد میآید.
سازهای آرشهای مانند کمانچه را نیز پس از پایان تمرین و نوازندگی باید بر روی پایه یا درون کاور ساز نگهداری کرد.
منابع:مجموعه کتابهای سازهای ایران را بشناسیم (پیمان پورشکیبائی، رضا جدیدی، نشر رهی)
